Verladebahnhof Getto - Radegast

Teren bocznicy na Marysinie a w czasie okupacji stacja przeładunkowa getta "Radogoszcz" (Verladebahnhof Getto - Radegast).
Dziś tory bocznicy porasta trawa i kwiaty.

Droga do łódzkiego getta biegła przez stację Radogoszcz. Tu na przełomie 1941 i 1942 przybyło około 20 tysięcy Żydów z likwidowanych gett ze Zduńskiej Woli, Włocławka, Brzezin, Bełchatowa, Ozorkowa, Strykowa, Łasku, Ozorkowa, Pabianic, Sieradza, Wielunia...
Bocznica na Marysinie okazała się także ostatnim przystankiem dla wielu spośród blisko 20 tysięcy deportowanych Żydów z Europy Zachodniej z Wiednia, Berlina, Pragi, Frankfurtu nad Menem, Kolonii, Hamburga, Emden, Dusseldorfu, Luksemburga.
Przybyło tutaj również ponad 5 tysięcy Cyganów wysiedlonych z pogranicza austro-węgierskiego (Burgenlandu), deportowanych do getta łódzkiego.

Jednym z wysiedlonych z Pragi był Oskar Rosenfeld. 4 listopada 1941 roku przyjechał ostatnim praskim transportem do Łodzi. Moment przybycia na stację Radogoszcz opisał:

"Pociąg zatrzymał się w szczerym polu. Z impetem otwarto drzwi wagonów. Wyczerpani, nieludzko zmęczeni, z walizkami w rękach i plecakami na plecach, z tobołkami pod pachą - ponad tysiąc osób z największym tródem schodziło po stopniach wagonów. Gdzie nie stąpnęli, wpadali w głębokie kałuże błota, szlamu i wody. Była jesień. Polsko-rosyjska jesień. Gestapowcy w mundurach feldgrau popędzali: "Naprzód! Biegiem! Biegiem!" - wrzeszczeli jasnowłosi, dobrze odżywieni, młodzi mężczyźni. Nigdy nie zapomnę jednego z nich - z rudawą, szczeciniasta brodą i rudymi brwiami, przeszywajacy wzrokiem i charczącym głosem. Krzyczał do nowo wsiedlonych: "Biegiem, żydowska świnio", bił kobiety, które nie wiedziały, w którą stronę sie obrócić. Gdzie oni wylądowali? Czyją byli własnością? Gdzie pomocna dłoń wyciągnieta w ich stronę? Kto zajmie się tysiącem ludzi, wyrzuconym z pociągu w samym środku łódzkiego pustkowia? Nic, nic. To nie mieściło się w głowie. Mózg był pusty, zapomniał nawet o tym, że przez cały dzień i całą noc prawie nic nie jedli. Uformowała się kolumna. Ludzie brnęli dokądś przez błoto i szlam. Wielu ciekawskich stało wzdłuż ulicy, zabudowanej ubogimi domkami, a okolica była bardzo zaniedbana i trudno było stwierdzić, czy jest to miasto czy wieś... Na kilka wozów, zaprzężonych w pojedyncze chude konie, załadowano starców i chorych. Woźnice klęli, okładając batem biedne szkapy. Może to był przedsmak, co czekało tu na nich? Ludzie w podartych łachmanach, z twarzami o barwie wosku szli obok. Widać było jakieś taczki, niewielkie wózki, ciągnięte przez młodych ludzi, nie przez zwierzęta. Smutne, gliniane chaty... Bezbronne drzewa i krzaki... Kałuże błota... Cuchnące śmieci... niezliczone umęczone ludzkie stworzenia o zgarbionych plecach... Obok twarze, które zniosły już wszelkie możliwe cierpienie, twarze, na których wypisane było: wytrzymamy, przeżyjemy was, nie zniszczycie nas... nędzne kramy, gospody, kawiarnie, sprzedawcy papierosów, dziewczęta i dzieci, oferujące coś na sprzedaż, zapach rzeczy, których nie widuje sie na Zachodzie, młodzi ludzie w mundurach, z gwiazda Dawida na rękawach, krzyki sąsiadujące z ciszą, a nad tym wszystkim niebo zasnute szarą mgłą, a na nim z rzadka przemykające ptaki, podobne do kruków... To była łódzka dzielnica, świat przestępstw, Litzmannstadt-Getto..."*



Na poniższym zdjęciu kolumna wsiedlonych w asyście żydowskiego policjanta zmierza ze stacji Radegast w stronę miasta. "Nad tym wszystkim niebo zasnute szarą mgłą..."
Piętrowy budynek w tle zachował się po dziś dzień.



"Po podjęciu decyzji w sprawie ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej stacja ta wprzęgnięta została w hitlerowski mechanizm zagłady mieszkańców getta łódzkiego. Stąd w 1942 i 1944r. do obozów zagłady w Chełmnie nad Nerem i Oświęcimia - Brzezinki wywieziono ok. 145 tys. Żydów."**





źródła:
* "Wozu noch Welt. Aufzeichnungen aus dem Getto Lodz" O. Rosenfeld, cytat za "Getto łódzkie, Warunki życia i sposoby przetrwania" Andrea Löw s. 184.
** "Łódzkie getto 1940-1944 vademecum" Julian Baranowski s. 117.
zdjęcia:
* Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem
** Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie