"Gdy naziści utworzyli getto na Bałutach, postanowili, że ulica Zgierska pozostanie arterią komunikacyjną. Domy znajdujące się przy tej ulicy należały do getta, ale Żydzi nie mieli prawa przejść na drugą stronę. Wzdłuż Zgierskiej ustawione były zasieki z drutu kolczastego. Przez środek getta przejeżdżał tramwaj i samochody".* Odgrodzone tramwaje były w getcie jednym z nielicznych elementów styczności ze światem zewnętrznym.
Alice de Buton, deportowana we wrześniu 1941 roku z Wiednia do Litzmannstatd Getto, napisała:
"Rzut oka przez okno...albo ostatnie światełko niebieskie"Tramwaj nr 3 - kierunek Aleksandrów, tramwaj 40 - Ozorków, 41 - Zgierz, nr 50, 1, 5, 7, tramwaj L. Przesuwają się przed naszymi oczyma podwójne, potrójne wozy: tramwaj z Łodzi.
Łódź! Zamknięta, niedostępna dla nas, oznacza "świat".
Dzień w dzień przyjeżdża przez środek getta ta lokomocja ze swoimi jak w całej Rzeszy niebieskimi oknami. Na tabliczkach napisy: "tylko dla Niemców", "tylko dla Polaków"; nie widać żadnej, która by również i "dla Żydów" zezwolenia udzieliła.
Niedziela. W tramwaju tłumy. Dobrze ubrani, wolni, pogodni ludzie wyruszają z wycieczką w okolicę, stoją na pomostach lub siedzą za niebieskimi oknami. One to nam spoglądającym przez jasne, a jednak zaćmione szyby; narzucają porównanie z ostatnim niebieskim światłem przedwojennych dni, dni pokoju.
Te niebieskie okna zapraszają myśli na przejażdżkę w okres, w którym nie było żadnych wskaźników w tramwaju. Komu jakie miejsce przeznaczone kiedy każdy mógł sobie wybrać to, które sobie upodobał, albo które przypadkiem było wolne. Najchętniej przy oknie, przy otwartym, jasnym oknie, by w gorący, sierpniowy dzień zaczerpnąć trochę powietrza.
Tak, pięknie były to czasy, w których się jeszcze było człowiekiem, wolnym, równouprawnionym człowiekiem a nie wyłącznie Żydem, Żydem w pojęciu doby obecnej: pogardzanym, lekceważonym, pędzonym z miejsca na miejsce tułaczem - wygnańcem.
Ten ostatni niebieski tramwaj!...**
W okresie okupacji część taboru przemalowano na niebieski kolor. Taki tramwaj, "ostatnie światełko niebieskie" oglądała Alice de Buton. W 1944 roku została wywieziona do Auschwitz, gdzie zginęła.
źródła:
*http://www.lodzgetto.pl/ulica_zgierska.html,5
**Kronika Litzmannstadt Getto 1941-1944, Tom V Suplementy, s. 204
zdjęcia:
*Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem.
**http://www.bundesarchiv.de
***Muzeum Dziedzictwa Żydowskiego Oporu i Holocaustu, Centrum Studiów i Dokumentacji imienia Icchaka Katzenelsona.
****Łódzkie tramwaje i autobusy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz